Het belang van water in Broekhoven

15 Januari 2025

Het belang van water in Broekhoven

De natuurlijke open ruimte is een strategische partner om ons te beschermen tegen droogte en water. Het hemelwater- en droogteplan van Beringen toont aan dat Broekhoven verharden simpelweg onverantwoord is. 

De opwarming van de aarde confronteert de wereld vandaag al met klimaatverandering. Extreem weer is daar één aspect van, maar ook langere periodes van droog en nat weer. Door onze open ruimte verstandig te beheren en zorg te dragen voor de natuur kunnen we hierop reageren en anticiperen. Zo kan de oorspronkelijke Beringse natuur, met veel veen in beekvalleien, een belangrijke partner zijn tegen droogte en wateroverlast. We willen dat water een belangrijke overweging wordt in het Broekhovendossier.

Eén verschijnsel van de klimaatopwarming is dat een bepaald weertype langer blijft hangen. Dat fenomeen lag aan de basis van de waterramp in Valencia: onophoudelijke zware regen. Ook wij worden nu al geconfronteerd met langere periodes van droogte en regenval. Naast gevaar en ongemak voor de mens bemoeilijkt dit ook onze landbouw, die zich robuust aan het klimaat zal moeten aanpassen.

Rond waterbeleid is er een groeiend bewustzijn in Vlaanderen. Blauwe en groene plannen rond overstromingsgebieden en waterretentie staan op de agenda. Ook Beringen heeft een hemelwater- en droogteplan, maar het moet wel nageleefd worden.

De bijzondere Beringse situatie

In Koersel zijn er heel wat belangrijke werken rond veenherstel uitgevoerd in de vallei van de Zwarte Beek. Dat is belangrijk voor het klimaat, maar ook voor de waterveiligheid. Een veen is als een spons. Bij veel regenval kan het op korte tijd heel wat water opvangen en zo de omgeving beschermen. Helaas zijn vele venen verdroogd door ingrepen van de mens doorheen de tijd.

Verdroging van venen ontstaat door beken recht en valleien droog te trekken voor landbouw en bebouwing. Waar het water niet weg kan door het inbuizen of insluiten van de beken voor bebouwing kunnen er problemen ontstaan, zoals nu her en der het geval is. Er is in Beringen te dicht bij het water gebouwd. Hiervoor werden grachten uitgediept en rechtgetrokken, waardoor water sneller naar laaggelegen gebieden stroomt.

In een ideaal scenario graaf je beken niet diep uit, laat je hun traject met rust en geef je ze de ruimte om te overstromen. Zo kunnen ze het natte veen versterken. De veenvalleien kunnen dan optimaal functioneren als waterbuffer. Wanneer beken meanderen, kunnen ze meer water opvangen en stromen ze minder snel stroomafwaarts. Hoe meer veen, hoe groter de spons om het water op te vangen. Wanneer je de ruimte rond beken en infiltratiegebieden verhardt, creëer je altijd problemen stroomafwaarts. Vandaag is Vlaanderen al voor 30% verhard. Dat maakt ons kwetsbaar.

In bebouwd gebied kan je deze situatie moeilijk herstellen, maar je kan wel verstandig omgaan met open gebieden zoals Broekhoven. Bovendien is het verdrogen van veen een vicieuze cirkel. Wanneer het veen uitdroogt, stoot het CO2 uit en is het nadelig voor het klimaat en de opwarming van de aarde. Zo blijft de situatie verslechteren. Veenherstel is een ‘win or lose’ situatie voor mens en klimaat. We hebben natte natuur nodig.

Door verschillende natuurprojecten is er van Koersel Kapelleke tot aan de Nieuwendijk in Stal al veel vooruitgang geboekt. Ook in Lummen is er met Europees geld al heel wat veen gered. Er is nu een plan nodig van de Nieuwendijk tot in Paal. Broekhoven is daarin een sleutelgebied.

Ruimte voor water in Broekhoven

Ter hoogte van Beringen-Centrum is onze stad erg kwetsbaar. De Helderbeek is de enige beek met ruimte, terwijl de twee andere er zijn ingedamd of ingebuisd voor bebouwing. Bovendien moeten ze alle drie onder het kanaal door, wat ook naar waterbeheer kwetsbaar is. Het Broekhovenproject wil bouwen tot op 5 meter van de Helderbeek. Dat zou betekenen dat al het water dat langs Beringen-Centrum stroomt, ingesloten zit tot aan het kanaal. Het stroomt als een sneltrein richting Paal, Lummen en Diest. Bij hevige regenval kan het overtollige water in Beringen-Centrum niet weg en dreigen lagergelegen gebieden onder te lopen. Heel wat buurtbewoners ervaren na dit natte jaar problemen met ongelopen tuinen en kelders. 


De beeksituatie in Beringen-Centrum


Het hemelwater- en droogteplan van Beringen stelt op pagina 78: “Om de bestaande open ruimte te behouden en te versterken, wordt gestreefd naar het creëren van aaneengesloten openruimtegehelen. Binnen deze visie is het dus mogelijk om sommige woonuitbreidingsgebieden niet te behouden als potentieel woongebied en kunnen na een herbestemming functioneren als waardevolle open ruimtefuncties.” Het gebied in Broekhoven biedt heel wat mogelijkheden om natuurherstel en waterretentie te combineren met andere activiteiten voor de bewoners van Beringen. Een deel van dit overigens nu al natte gebied kan dus als natuurlijke waterbuffer gebruikt worden.

In bijgevoegde actieplan van het hemelwater- en droogteplan staat er op pagina 105 over Broekhoven: “Het woonuitbreidingsgebied is vrijgegeven. Bij de invulling moet wel rekening gehouden worden met de zones die in blauwe zones op de pluviale overstromingskaart liggen.” Die kaart kleurt voor Broekhoven bijna volledig donkerblauw, waardoor elke vorm van gezond verstand enkel kan concluderen dat daar niet gebouwd mag worden. Het gebied verharden is echt een slecht idee.

Slechts één stukje van Broekhoven kleurt niet blauw, maar dat komt grotendeels overeen met het stuk dat bij de aanleg van het kanaal opgehoogd werd. Waar er veen ligt, zou dit ook best afgegraven worden om de natuur de kans te bieden zich te herstellen.


De droogte- en waterkaart in Broekhoven spreekt voor zich.

Natuur als strategische partner

We zullen moeten leren leven met droogte en water en de natuur is daarin een belangrijke partner. Investeren in natuurzorg en -herstel is niet alleen toekomstgericht beleid voeren. Studies hebben aangetoond dat het zich aan de burger in achtvoud terugbetaalt. Water- en droogteschade hebben ook hun factuur en weinig burgers willen die betalen. Laat ons daarom nu al verstandig vooruitkijken en Broekhoven hierin een natuurlijke rol geven. Dit is essentieel voor de bewoners van Beringen-Centrum, maar ook voor Paal die anders al het water doorgepompt krijgen.

Bovendien heeft Broekhoven alle potentieel om er een fijne plek voor de inwoners van Beringen te maken. Broekhoven kan toegankelijker gemaakt worden om natuur en rust te bieden aan de inwoners van Beringen-Centrum. Het is een groene long die Beringen-Centrum zuurstof en leven kan geven. Gaan we haar nu echt amputeren met beton en verharding tot elke ruimte is volgebouwd en al het leven doodgebloed?


Broekhoven is van nature een nat gebied.